بررسی نهادینه سازی اصول و مبانی برنامه ملی جنگل در ایران

چکیده سابقه و هدف: برنامه ملی جنگل به عنوان یک ابزار مفهومی و سیاسی بعد از تصویب در نشست نوزدهم مجمع عمومی سازمان ملل در ژوئن 1997 جهت تحقق اهداف مدیریت پایدار جنگل پیشنهاد شد. به منظور تهیه یک برنامه منطبق و هدفمند، مفاهیم، الزامات و اولویت های مخصوص هر کشور مربوطه لحاظ می شود. این برنامه شامل سیاست ها و راهبردهای مدیریت جنگل ها برای تمام سطوح ملی تا محلی است. پشتوانه اجرای این سیاست ها و راهبردها، اصول و مبانی برنامه ملی جنگل هستند که با نهادینه سازی آنها در قوانین این هدف تحقق می یابد. بر این اساس در این تحقیق نهادینه شدن اصول و مبانی برنامه ملی جنگل در سیاست ها و قوانین کشور مورد بررسی قرار گرفته است. مواد و روش ها: به این منظور سیاست های کلان، برنامه های توسعه ملی شامل برنامه اول، دوم، سوم، چهارم و پنجم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی و قوانین مرتبط با مدیریت جنگل ها بر مبنای دیدگاه روش مدیریت فرآیندی و با استفاده از تکنیک تحلیل محتوا و به روش کیفی مورد بررسی قرار گرفت. بر این اساس عناصر قانونی تعیین کننده ساختار و فرآیند مرتبط با اصول و مبانی برنامه ملی جنگل شامل مشارکت، حقوق مالکیت و ارتفاق، آموزش و اطلاع رسانی، تمرکززدایی، تامین مالی، آمایش سرزمین، ارزیابی پیامدهای زیست محیطی و ارزش گذاری منابع جنگلی استخراج و بررسی شد. یافته ها: براساس نتایج تحقیق، ساختارها و فرآیندهای لازم مرتبط با هر یک از اصول و مبانی برنامه ملی جنگل در قوانین مدیریت منابع جنگلی کشور تعریف و نهادینه شده است. اصل مشارکت به عنوان مهمترین اصل و هدف برنامه ملی جنگل در قوانین کشور تعریف شده است و بر همین اساس سایر اصول و مبانی در قوانین تعریف شده اند. اتکاء به آراء عمومی در اداره امور کشور و ایجاد مشارکت در برنامه ریزی، تصمیم گیری، اجرا و نظارت از طریق ایجاد ساختارهایی به صورت تعاونی های تولیدی و اقتصادی، تشکل های تخصصی، شوراهای روستایی و بسیج محلی در قوانین نهادینه شده اند. بر همین اساس ساختارها و فرآیندهای ظرفیت ساز برای توسعه مشارکت شامل آموزش و اطلاع رسانی، تمرکززدایی و تامین مالی در قوانین تعریف شده اند. همچنین ساختارها و فرآیندهای لازم برای حفاظت جنگل ها از نتایج اقدامات توسعه ای و عمرانی در قالب مبانی آمایش سرزمین، ارزیابی پیامدهای زیست محیطی و ارزش گذاری منابع جنگلی در قوانین تعریف شده اند. نتیجه گیری: با توجه به ساختار ها و فرآیندهای قانونی موجود برای اصول و مبانی برنامه ملی جنگل، پشتیبان قانونی برای راهبردهای مبتنی بر اصول و مبانی برنامه ملی جنگل در سیاست ها و قوانین کشور وجود دارد. واژه های کلیدی: برنامه ملی جنگل، اصول و مبانی، سیاست ها و قوانین، نهادینه سازی.